احادیث تربیتی
یک شرط مهم برای تنبیه کردن
نقل شده است:
«نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْأَدَبِ عِنْدَ الْغَضَبِ»
رسول خدا(ص) از تنبیه کردن هنگام عصبانیت نهی فرمودند. الكافي، ج۷، ص۲۶۰
تنبیه، یک هشدار جدی است تا طرف مقابل به اشتباه خود پی ببرد و آن را تکرار نکند. بر این اساس، وقتی کودک احساس می‌کند میان کاری که کرده و مجازاتِ ناخوش‌آیندِ آن کار، رابطه‌ای وجود دارد، متوجه می‌شود که با تکرار آن عمل، مجازات نیز تکرار خواهد شد. بنابراین سعی می‌کند دیگر آن کار را تکرار نکند و رفتارش را تغییر دهد. در مراحلی از تربیت یا هنگام بروز بعضی رفتارهای خاص، لازم است از این شیوه تربیتی استفاده شود، اما هنگام تنبیه باید به ظرافت‌هایی توجه داشت؛ از جمله این‌که:
ـ هدف، تربیت کودک است، نه انتقام از او و خالی کردن خود
ـ آیا کودک می‌دانسته و می‌فهمیده که کارش زشت است؟
ـ آیا کودک واقعاً مستحق تنبیه است یا کاری که کرده قابل چشم‌پوشی است و باید از روش دیگری بهره برد؟
ـ چه نوع تنبیهی و چه میزان از آن، با جرم و خطای کودک، با سن او و با شرایط روحی خاص او متناسب است؟
ـ آیا این نوع تنبیه و این میزان از آن، برای این کودک اثربخش خواهد بود؟
ـ آیا شرایط محیطی برای تنبیه فراهم است؟ (مثلاً آیا افراد ناکاربلد و نادانی حضور ندارند که با عکس‌العمل غلط‌شان تنبیه را بی‌اثر یا مضر کنند؟)
ـ بعد از تنبیه باید چه رفتاری داشته باشیم تا هم تنبیه اثربخش باشد و هم رابطه عاطفی میان والدین و کودک آسیب نبیند؟
کلام پایانی
با این تفاصیل، اگر بخواهیم تنبیهی صحیح نسبت به فرزندمان اعمال کنیم، این تنبیه باید هدف‌مند و هوشمندانه باشد تا نتیجه مورد نظر حاصل شود. درحالی‌که انسان وقتی عصبانی است، نمی‌تواند تصمیم درستی بگیرد و رفتار کنترل‌شده‌ای از خود بروز دهد. به همین‌خاطر است که رسول خدا(ص) از این‌که تنبیه در حال عصبانیت انجام شود، نهی فرموده‌اند.
